کد مطلب:90355 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:133
ترجمه: پروردگارا بر آنچه درباره ی من می گویند، مواخذه ام مفرما و از آنچه درباره ام گمان می برند، برترم قرار ده و از آنچه آگهی ندارند، مرا بیامرز. شرح: شارحان نهج البلاغه درباره ی این جمله ی دعائیه، به اختلاف سخن گفته اند. علامه خوئی می گوید: این جمله، در مقام دعا كردن است و از گفتار پرواپیشگان حكایت می كند، یعنی پس از شنیدن سخنان ستایشگر، گویند: ما به خود آگاه تریم، سپس گویند: پروردگارا به گفتار ستایشگران كه موجب كبر و خودبینی است، مرا مواخذه مكن. آنچه را كه درباره ی تقوا و ورع من گمان می برند، برترم قرار ده و از لغزشها و گناهانم كه بر آنها علم داری و از دید مردم مستور است درگذر و مرا بیامرز. فیض الاسلام: بدون اظهار نظر، این جمله را آنطور ترجمه نموده كه درباره ی خود امام بیشتر شباهت دارد، تا به گفتار پرواپیشگان. [صفحه 287] ابن ابی الحدید می گوید: این سخن مستقل است و به قبل و بعد ارتباط ندارد، زیرا امام علیه السلام گروهی را مشاهده می كرد كه شماری از آنها، وی را ستایش می كردند و برخی وی را سرزنش می نمودند علی علیه السلام دست به دعا برداشت و عرض كرد: پروردگارا اگر آنچه را كه سرزنش كنندگان، به من نسبت می دهند، حق است به این معنا كه كارهایی از من سرزده است كه سزاوار است مرا سرزنش نمایند، مرا به آن كارها بازخواست مكن و از گناه من درگذر و از هر چه را كه نمی دانند و از دید آنها پنهان است، از تو عذر می خواهم كه مرا ببخشی. و اگر ستایشگران در گفتارشان راستگو هستند، از هر چه كه آنها می گویند، مرا برتر بگردان. علامه ی مجلسی، بدون شرح و توضیح، گفتار ابن ابی الحدید را نقل می كند و می گذرد و می توان گفت به این نظریه تمایل داشته است. علت وجه اول، این است كه پرواپیشگان با عدم رضایت، از مدح ستایشگران و در كنار آنها، بدگویان را قرار داده، همه را یك كاسه نموده و هر دو گروه را با جمله ی دعائیه، پاسخ می دهند. دلیل وجه دوم كه تقریبا با لحن بیان، سازش بیشتر دارد، اینكه چون عنان سخن، به تزكیه و بالملازمه به توبیخ رسیده، سخنی درباره ی خود، نسبت به مداحان و به گونه ای افراطگران سخن پرداز و به مذمت كنندگان و تفریطگران هجوگو، در قالب دعا بیان نموده و هر دو را محكوم ساخته، با این تفاوت كه در سرزنش از اصل و در ستایش، زیاده روی را نادرست می داند. اما اگر آدمی، شخصا خودستا باشد و از خود تعریف نماید، مسلما زیاده روی آن مورد مذمت است، چنانكه قرآن كریم می فرماید: «فلا تزكوا انفسكم هو اعلم بمن اتقی.» [صفحه 288] مرحوم طبرسی، می گوید: ای لا تعظموها و لا تمتدوحا بما لیس لها»: یعنی خود را بزرگ نشان ندهید و در آن حدی كه هستید بمانید و به چیزی كه دارای آن نیستید مدح ننمایید. حتی بدون زیاده نیز خود را نستایید (چونكه این عدم ستایش، به خشوع در عبادت نزدیكتر و از ریا دورتر می باشد).
«اللهم لا تواخذنی بما یقولون و اجعلنی افضل مما یظنون و اغفرلی ما لا یعلمون»
صفحه 287، 288.